Sparen is niet de verantwoordelijkheid van de werkgever

Paternalistisch

Vakantiegeld is aan het begin van de vorige eeuw ontstaan. Voor die tijd namen werknemers onbetaald verlof op als ze vrij wilden. Vanaf 1910 kregen werknemers recht op betaald verlof. Pas na de Tweede Wereldoorlog kwam er een toeslag bij, vanuit het paternalistische idee van werkgevers dat het goed is voor medewerkers om op vakantie te gaan, goed uit te rusten en daarna weer hard aan de slag te gaan. De naam vakantiegeld is altijd gebleven, maar al vanaf het begin zetten werknemers vakantiegeld voor allerlei andere doelen in. Vakantie was immers nog lange tijd een luxe tijdens de wederopbouw. In 2019 besteedde 59% van de mensen het vakantiegeld nog daadwerkelijk aan de vakantie, volgens Nibud, hét kenniscentrum voor de huishoudportemonnee. In de coronajaren 2020 en 2021 nam dit percentage natuurlijk flink af, omdat er veel minder mensen op vakantie gingen.

Wonderlijk fenomeen

Vakantiegeld is een wonderlijk fenomeen. Stel je voor dat het niet zou bestaan en dat jouw werkgever zou voorstellen een deel van jouw huidige brutoloon op te sparen en eenmalig uit te keren om jou tegen onverantwoorde uitgaven te beschermen. Je zou de werkgever voor gek verklaren. Waar bemoei je je mee? Nu is uitgesteld loon, zoals vakantiegeld en voor velen ook de eindejaarsuitkering, de normaalste zaak, die we het liefst in stand houden. Het binnen de overheid ingevoerde IKB-systeem, is de default dat de werkgever voor de werknemer spaart en aan het einde van het jaar uitbetaalt. Het moet een bewuste actie van de medewerker zijn om maandelijks uitbetaald te krijgen, en dat is mede de reden dat maar een zeer klein percentage de rationele keuze maakt om geld dat van hen is, zo snel mogelijk in bezit te hebben.

Toekomst

Salarisadministratie kent veel vaste gebruiken. Vakantiegeld is er een van, maar goed beschouwd is maandelijks uitbetalen er ook een. Het kan zijn dat een verdiende bonus pas een week of zes later wordt uitbetaald. Met de teruglopende kosten per betalingstransactie wordt het steeds interessanter voor bedrijven om dagelijks uit te betalen.

Jongere generaties kijken nauwelijks lineaire TV meer en nemen content on demand tot zich via YouTube en Netflix. Zo zullen jongere medewerkers ook hun verdiende salaris on demand willen krijgen. Bedrijven, vooral in branches als horeca en retail waarin veel jongeren werken, kunnen een voorsprong op de arbeidsmarkt krijgen als ze dit aanbieden. Vandaag vier uur gewerkt, ’s avonds op de rekening.

Pensioenopbouw is ook een vorm van uitgesteld loon. Met een onzekere toekomst, want door oorlog of klimaatverandering is het onmogelijk te voorspellen hoe de wereld er over 25 jaar uitziet. Het is eigenlijk niet uit te leggen dat een bedrijf loon van een medewerker overmaakt naar een organisatie die daarmee belegt en geen garantie geeft of dat geld op het moment van verkrijgen nog waarde heeft. Rationele medewerkers willen het geld direct en zelf keuzes maken hoe ze dit besteden.

Sparen is niet de verantwoordelijkheid van de werkgever, het is iets dat werknemers zelf moeten regelen. Banken bieden al lang diensten aan om potjes te creëren en te sparen voor verschillende doelen. Niet alleen voor de vakantie, maar ook voor de nieuwe auto, de tijd na pensionering of tegenwoordig voor een tank benzine.

Dit lijkt logisch, maar sentimenten zijn anders. De overheid is niet van plan om werkgevers te veel vrijheden te geven. Integendeel, zzp’ers worden juist verplicht om aan pensioenopbouw en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen te doen. En ook de meeste medewerkers vinden één of twee keer per jaar een extraatje wel prettig. De ratio heeft dus nog lang niet gewonnen van de traditie.