Met de oproep van de staatssecretaris kun je het eigenlijk niet oneens zijn. Meer regie op digitalisering en het wiel niet opnieuw uitvinden… het zijn zaken die iedereen belangrijk vindt. Er is vooral veel werk aan het verbeteren van de gegevensuitwisseling binnen de overheid. Het probleem is echter: we praten er veel over, maar we doen er te weinig aan. En dan zijn er ook nog oneigenlijke argumenten die de discussie vertroebelen, zoals ‘voor een goede gegevensuitwisseling moet eerst het IT-landschap van de overheid gemoderniseerd worden’.
Moderne dienstverlening kan prima op oude systemen
Ik kwam dat argument onlangs weer tegen, in het artikel ‘Nieuwe inzichten voor betere gegevensuitwisseling’ op Digitale Overheid. Dat gaat over het onderzoek dat de stichting Kafkabrigade deed naar hoe organisaties omgaan met gegevensuitwisseling, een onderzoek in opdracht van de Staat van de Uitvoering. Daarin staat dat verouderde IT-systemen het delen van gegevens lastig maken. Dat is heel vaak niet waar. Want op alle systemen kunnen moderne uitwisselingsmogelijkheden worden aangesloten.
Kijk hoe de banken dat hebben gedaan. Die hebben op hun oude systemen toepassingen gebouwd voor moderne dienstverlening. Zoals het versturen van een Tikkie. Als je een Tikkie stuurt, dan lijkt het alsof het bedrag meteen is overgeschreven. Dat is niet zo, de verwerking gebeurt pas de nacht erna, in de oude systemen. Maar dat maakt voor de dienstverlening aan de klant niet uit.
Ik wil niet beweren dat dit voorbeeld één-op-één is toe te passen op overheidssystemen. Maar het laat wel zien dat moderne dienstverlening mogelijk is zonder dat je de hele achterkant hoeft te vervangen. En dat is maar goed ook, want het vervangen van al die legacysystemen kost veel geld. En het is risicovol, want als je het opnieuw gaat maken, krijg je ook de al opgeloste problemen weer terug. De voorgestelde modernisering is vooral een technisch feestje, dat op zichzelf niet het doel helpt te bereiken. Sterker nog: alle projecten die de basis op orde moeten brengen, lopen jaren uit en brengen ons niet verder bij ons doel.
Wat dan wel? Wetgeving aanpassen
Andere systemen hebben we dus niet per se nodig om meer als één overheid te werken en om de gegevensuitwisseling te verbeteren. Wat dan wel? Twee dingen: standaardiseren en wetgeving aanpassen. Wetgeving staat nu vaak gegevensuitwisseling in de weg. Bijvoorbeeld in zorg en welzijn: instanties mogen gegevens die ze verzamelen in het kader van de Wet langdurige zorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning niet uitwisselen. Ook niet als dit duidelijk in het voordeel van een inwoner is, omdat die daardoor bijvoorbeeld betere ondersteuning kan krijgen. Zo zijn er talloze voorbeelden van wetgeving die een goede, integrale dienstverlening aan inwoners in de weg staat. Omdat de gegevens die nodig zijn voor deze dienstverlening, niet uitgewisseld mogen worden. Hoog tijd om het wetsvoorstel Algemene Informatiewet verder te brengen, inclusief het recht om gegevens uit te wisselen voor proactieve dienstverlening!
