Druk de kosten in het sociaal domein

Volgens het CBS hebben gemeenten voor 2023 hogere lasten begroot voor vrijwel alle beleidsterreinen, behalve voor inkomensregelingen en participatie, waar de kosten ongeveer gelijk zijn gebleven aan het voorgaande jaar.

Voor andere posten in het sociaal domein is er voor 2023 bijna 8 procent meer begroot dan het voorgaande jaar. Deze kosten hebben betrekking op zaken zoals de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), jeugdhulp, maatschappelijk werk, huiselijk geweld en vluchtelingenopvang. In totaal worden de lasten in het sociaal domein voor dit jaar geraamd op ruim 28 miljard euro, op een begroting van 68,3 miljard.

Voor een deel komen die kosten voort uit de nieuwe taken die gemeenten er vanuit Den Haag bij kregen sinds de drie decentralisaties in 2015: de jeugdzorg, de Participatiewet en de Wmo. Onderzoek uitgevoerd in opdracht van de VNG laat zien dat de uitgaven tot 2020 met meer dan 5 miljard euro zijn toegenomen, een stijging van zo’n 30%. Voor de meeste gemeenten in Nederland geldt dat die groei voorlopig nog niet ten einde is.

Waar kan het wat minder?

Zorgmedewerkers, budgetcoaches, consulenten en andere hulpverleners zijn gepassioneerde professionals die willen het beste voor de burger. Of het nu gaat om een rolstoel of inkomensondersteuning, als er inwoners aankloppen die hulp nodig hebben, dan doe je liever niet moeilijk over wat iets kost en of het wel echt moet. Hulpverleners weten zelf het beste wat nodig is en leveren graag goede zorg.

Zolang er voldoende middelen beschikbaar zijn, levert dat natuurlijk geen problemen op. Helaas beschikken ook gemeenten echter niet over grenzeloze budgetten en dat maakt de rol van de professional spannender. Hoe zorg je dat beschikbare middelen evenwichtig worden verdeeld? Waar kan het wat minder om kosten te besparen? De oplopende uitgaven dwingen gemeenten hier aandacht voor te hebben en strikter op sturen op kostenverlaging. Wat kunnen zij doen om de uitgaven in het sociaal domein omlaag te brengen?

Maatregelen: van preventie tot snelle interventie

Er zijn verschillende maatregelen die gemeenten kunnen nemen om de uitgaven voor zorg in het sociaal domein te beperken:

Preventie

Gemeenten kunnen investeren in preventieve maatregelen om te voorkomen dat mensen zorg nodig hebben. Dit kan bijvoorbeeld door middel van voorlichtingscampagnes, programma’s die de gezondheid bevorderen, en vroegtijdige signalering van problemen.

Vroegsignalering en snelle interventie

Door vroegtijdig problemen te onderkennen en snel in te grijpen, kunnen gemeenten ervoor zorgen dat de problemen niet verergeren en duurdere zorg nodig is. Dit kan bijvoorbeeld door het opzetten van wijkteams of het inschakelen van buurtcoaches.

Meer samenwerking tussen zorgaanbieders

Gemeenten kunnen stimuleren dat zorgaanbieders meer samenwerken, waardoor de zorg beter op elkaar wordt afgestemd en er minder overlap is. Dit kan bijvoorbeeld door het opzetten van netwerken van zorgaanbieders of het faciliteren van multidisciplinaire samenwerking.

Innovatieve IT-oplossingen

Gemeenten kunnen investeren in innovatieve oplossingen die helpen de zorgkosten binnen de perken te houden, zoals e-health, zelfzorgondersteuning en telemonitoring.

Efficiënte inkoop en contractmanagement

Gemeenten kunnen hun inkoop- en contractmanagement verbeteren om betere zorg voor een lagere prijs te krijgen. Dit kan bijvoorbeeld door het stimuleren van concurrentie tussen zorgaanbieders en het sluiten van meerjarige contracten.

Monitoring en evaluatie

Gemeenten kunnen hun zorgbeleid monitoren en evalueren om te zien wat werkt en wat niet werkt. Op basis van deze evaluaties kunnen ze het beleid aanpassen en bijsturen om de zorgkosten te beperken.

Kostenbewustzijn

Tenslotte is het belangrijk dat er binnen de gemeentelijke organisatie een cultuur bestaat waarin het normaal is om, naast het verlenen van de juiste zorg, ook rekening te houden met de kosten. Het stimuleren van kostenbewustzijn zorgt ervoor dat medewerkers in alle lagen van de organisatie steeds voor ogen houden dat efficiënt omgaan met de budgetten voor dienstverlening cruciaal is om zoveel mogelijk inwoners de zorg te geven die zij nodig hebben.

Het is duidelijk: gemeenten hebben ook de komende tijd te maken met oplopende kosten voor zorg en welzijn. Of dit nu komt door meer uitvoeringstaken, groeiende vraag naar zorg en ondersteuning, complexere zorgvragen of veranderingen in wet- en regelgeving, het is zaak dat gemeenten manieren vinden om die uitgaven te beteugelen. Alleen zo kunnen zij ervoor zorgen dat iedereen toegang houdt tot de juiste zorg en ondersteuning. Want daar gaat het uiteindelijk om: passende hulp voor inwoners die daarvoor rekenen op hun gemeente.