Local grids voor verdeling zonne-energie

Als investering in een duurzame toekomst én de eigen portemonnee laten steeds meer Nederlanders zonnepanelen op hun dak installeren. Met het oog op het klimaat lijkt dat een uiterst positieve ontwikkeling, maar het is ook een ontwikkeling die voor een nieuw probleem zorgt: opgewekte stroom kan op piekmomenten namelijk niet altijd worden teruggeleverd aan het net. Leen Blom, CTO Public Sector Solutions bij Centric, sprak erover met een medewerker van netbeheerder Stedin.

"In de stedelijke gebieden zien we een enorme toename van het aantal huizen met zonnepanelen op het dak", legt Blom uit. "Stedin vertelde mij dat ze daardoor in sommige gevallen zelfs de teruglevering van opgewekte zonne-energie moeten stopzetten. Deze kwestie heeft een brede impact, op zowel burgers, als bedrijven en andere organisaties." Het triggerde hem: hoe reageren mensen wanneer ze horen dat ze hun investering in zonnepanelen niet kunnen terugverdienen?

Pieken in stroomopwekking opvangen

Die openbaring zorgde ervoor dat Centric het gesprek aanging met zusterondernemingen Strukton en Antea Group, om te zoeken naar een oplossing die de vakgebieden overstijgt. De drie organisaties pitchten hun idee onder andere bij de gemeente Rotterdam. Daar werd zo enthousiast op gereageerd, dat er meteen vervolgsessies werden ingepland. De gemeente herkent dit dreigende probleem en is blij dat marktpartijen er oplossingen voor bedenken.

Patrick van Geffen, programmamanager bij Strukton Worksphere, is een van de mensen die zoekt naar zo’n oplossing. "We rijden steeds vaker elektrisch, dus over een jaar of tien wil je het liefst bij iedere parkeerplek een laadpaal. En als onderdeel van de energietransitie moeten kantoorgebouwen in 2050 klimaatneutraal zijn, maar je hebt nog altijd de energie nodig om het pand te verwarmen en te verlichten. Daar komt bij: sommige gebieden hebben een tekort aan stroom, terwijl elders juist een overschot is. Het is dus zaak om pieken in stroomopwekking goed te kunnen verdelen. Een lokale aanpak is daarvoor geschikter dan een centraal stroomnet."

Local grids geschikter voor lokale stroomverdeling

De oplossing van Centric, Strukton en Antea Group is het invoeren van zogeheten local grids: lokale netwerken waarin zowel de vraag naar en het aanbod van energie wordt geregeld. "Je wilt lokaal managen en de boel slim afstemmen", legt Van Geffen uit. "Zodat je de warmte die je bijvoorbeeld in een kantoorgebouw opwekt, gebruikt in de voetbalkantine die ernaast ligt. Zo voorkom je dat energie over het hele land – en zelfs daarbuiten – heen en weer geschipperd moet worden. Ook voor energiemaatschappijen is dat efficiënt, omdat de verrekening via local grids hun administratie ontlast."

Blom vervolgt: "Hoe mooi zou het zijn als je allerlei partijen hebt – bedrijven, een aantal huiseigenaren, het openbaar vervoer – die fysiek bij elkaar in de buurt zitten en met elkaar samenwerken in vraag en aanbod van energie. Op die manier ga je van een centrale energiebron naar kleinere, decentrale verstrekkers. De onderlinge verrekening daarvan kun je prima laten verlopen via een lokale blockchain."

‘Initiatief moet komen uit het bedrijfsleven’

Volgens Jesse Stammers, business development manager bij ingenieursbedrijf Antea Group, liggen de uitdagingen van local grids niet zozeer op het technisch vlak, maar meer op het gebied van het organiseren. "Dit soort opgaven zijn zo groot, je kan het niet alleen voor elkaar krijgen. Je zit in een complex veld met allerlei belanghebbenden en dan moet je het sámen organiseren."

Van Geffen herkent dat: "Wij spraken met een aantal potentiële afnemers van het idee, zoals Stedin, de gemeente Rotterdam en vervoersbedrijf RET. Maar dan zie je bijvoorbeeld al dat de railwereld compleet anders is dan de infrastructuur van stroomvoorziening. Naast het vinden van technische oplossingen, waarmee je die systemen met elkaar probeert te verbinden, ben je in een politieke omgeving ook nog eens wetgeving aan elkaar aan het koppelen. Daar zit een enorme uitdaging in, maar samen beschikken onze bedrijven over de technische en organisatorische kennis die nodig is voor dergelijke grote infrastructurele projecten."

De kennis van Centric, Strukton en Antea Group op het gebied van ‘smart cities’ vult elkaar fraai aan, denkt ook Blom. "Als het gaat om het koppelen van de stroomnetten, dan weet Strukton daar alles van. En als het gaat om hoe het er nu werkelijk uitziet in de buitenwereld, dan is de ervaring van ingenieursbureau Antea Group zeer waardevol. Centric heeft dan weer veel ervaring met regelgeving op het gebied van de leefomgeving en ondersteunende software voor overheden. Gemeenten en energiemaatschappijen zijn hiervoor niet toegerust, het intiatief voor het opzetten van local grids moet komen uit het bedrijfsleven."

De zekerheid dat opgewekte stroom ook wordt afgenomen

Ondanks al die organisatorische uitdagingen, is het belangrijkste element voor dit plan al aanwezig, volgens Blom: de wil om te verduurzamen. "Bij burgers zie je het al, met de grote hoeveelheid zonnepanelen die geïnstalleerd worden. Maar dan kan het dus niet zo zijn dat je wordt gestraft omdat je opgewekte stroom niet afgenomen kan worden. Daarom willen we het local grid introduceren, zodat alle deelnemers via onderlinge afspraken zekerheid krijgen."

Bovendien zorgt zo’n local grid voor eigenaarschap, vervolgt Blom. "Kijk naar de aanleg van windmolens. In eerste instantie wil niemand zo’n ding in zijn achtertuin. Maar wanneer je de stroom van zo’n windmolen in je omgeving direct geleverd krijgt, zullen mensen het veel sneller accepteren. Hetzelfde geldt voor local grids in steden. Je denkt: dit is míjn grid, en daar pluk ik ook zelf de vruchten van."