Decentralisatie: succesfactoren en hindernissen (deel 2 van 3)

In een reeks van drie artikelen gaan we met blockchainspecialisten Paul van Vulpen (business developer blockchain bij Centric Startup & Innovation) en Edwin Fennema (business developer metaverse bij Centric Startup & Innovation) dieper in op het thema decentralisatie. Dit tweede artikel staat vooral in het teken van waar we decentralisatie al kunnen zien gebeuren, wat de achterliggende techniek behelst en wat de meest voorkomende hindernissen zijn bij het doorvoeren van decentralisatie.

Waar zien we goede voorbeelden van decentraal bestuur?

Paul: “In Zwitserland, bijvoorbeeld. Van oudsher kent dit land veel autonome lokale gebieden. Ze zijn het gewend om autonomie toe te kennen. Er wordt ook op lokaal niveau gestemd, soms zelfs nog met de hand (door de hand in de lucht te steken – red.). Dit alles zorgt ervoor dat de Zwitsers over het algemeen genomen sterk betrokken zijn bij hun directe omgeving. Belangrijk, want democratie begint bij de wortels van de maatschappij. Vandaaruit kun je de rest opbouwen. Dat zie je in een land als Zwitserland duidelijk terug.”

Edwin: “Als je er vanaf de andere kant naar kijkt, is Zwitserland daarmee veruit het meest succesvolle land in Europa. Op technisch en economisch vlak, maar ook op het gebied van geluk, inkomenspositie, voedselvoorziening; op bijna alle aspecten waar wij een modern land op beoordelen scoort Zwitserland het hoogst. Dat heeft te maken met wat Paul net vertelde, namelijk dat in Zwitserland alles zo lokaal mogelijk wordt opgepakt. Dit zorgt voor betrokkenheid. En als mensen betrokken zijn, kunnen er geweldige dingen gebeuren. Bovendien heeft de Zwitserse federale regering dankzij deze lokale aanpak alle tijd om de grote centrale zaken te faciliteren, zoals de infrastructuur in een land met veel natuurlijke uitdagingen.”

Paul: “Het is overigens niet zo dat we van Nederland een tweede Zwitserland willen maken. We zien alleen dat het Zwitserse model bepaalde eigenschappen heeft die goed lijken te werken. We willen bekijken wat blockchain kan betekenen om van Nederland een nog beter land te maken. De betrokkenheid van Nederlanders bij de lokale democratie is maar klein als je kijkt naar de opkomst van de gemeenteraadsverkiezingen. Klaarblijkelijk boeit het Nederlanders weinig wat er in hun gemeente gebeurt.”

Edwin: “En dit roept de vraag op: kunnen we ons land met decentraliserende technologie als blockchain, naar een betrokkenheidsniveau brengen dat vergelijkbaar is met het Zwitserse voorbeeld?”

Zien jullie wat dat betreft obstakels?

Paul: “Ja, er zijn wel wat zaken die decentralisatie gecompliceerd maken. Kijk, we werken momenteel met een systeem dat fundamenteel is voor onze maatschappij. Op het moment dat je aan de democratie gaat morrelen, zie je dat veel dingen gaan schudden. Bijvoorbeeld de manier waarop onze wetten ingericht zijn, de manier waarop onze gemeente werkt, de manier waarop burgers participeren et cetera. Het vraagt best veel avontuur- en daadkracht om over decentralisatie na te denken en daadwerkelijk aan de slag te gaan. Dat we dat nu nog niet doen, is omdat we best risico-avers zijn. We zijn ons vooral bewust van wat we kunnen verliezen en minder van onze nieuwe kansen! Ik denk dan ook dat we kleine stappen moeten nemen, en extremen moeten vermijden. Het ene extreem - alles bij het oude laten en niet nadenken over digitale democratie - kan gewoon niet. Dan verdrinkt de overheid straks in de digitaliseringsgolf die er gewoon aankomt. Het andere extreem - te snel digitale middelen gebruiken voor onze maatschappij - is ook niet goed. Wat we wellicht wel kunnen realiseren, is om samen met een gemeente na te denken over hoe decentralisatie relevant zou kunnen worden.”

Edwin: “Risico-avers gedrag zit in het menselijk DNA. Wij hechten zwaarder aan wat we kwijtraken dan aan wat we krijgen. Dus als we tegen de overheid zeggen dat ze hun macht of een deel daarvan kwijtraken, is de menselijke reactie, los van de systeemreactie, om te zeggen ‘nou, dat zien we niet zitten’. De angst om dingen kwijt te raken maakt ons eigenlijk min of meer conservatief en blind voor verbetering. En dat terwijl de risico’s helemaal niet groot hoeven te zijn. Waar we verder mee te maken hebben, is dat veel mensen de technologie die decentralisatie zou kunnen faciliteren, namelijk blockchain, vooral zien als interessante technologie in combinatie met crypto. Maar deze technologie biedt nog veel meer. En dan kom je vanzelf bij het volgende obstakel: voor heel veel mensen is blockchain nog altijd abracadabra. Blockchain is binary born (de technologie is nieuw, geen vervanger van een al bestaand analoog proces– red.) en het representeert qua structuur niets wat we in de werkelijke wereld al deden. Veel mensen begrijpen dan ook niet hoe het werkt. En in iets wat je niet kent, investeer je niet. Een ongewenst hoog energieverbruik achter de benodigde rekenkracht maakt het vervolgens niet aantrekkelijker. Een non-argument tegen een systeemverandering, maar vaak gehoord is: ‘we moeten eerst onderzoeken hoe stabiel deze nieuwe technologie is. Elk negatief stukje nieuws over een blockchain of coin wordt vervolgens breed uitgemeten, zodat mensen al snel blijven hangen in de opvatting dat we nog niet genoeg van blockchain weten. Het gebrek aan inzicht in hoe technische decentralisatie werkt, is dus een heel belangrijk argument waarom het niet direct doorzet.”

Wat is technische decentralisatie en welke rol speelt blockchain hierin?

Paul: “Je spreekt van technische decentralisatie als je besluit je data niet op een centrale plek te hebben, maar verspreid over een netwerk van onafhankelijke eenheden (individueel beslissende nodes). Deze kunnen alleen onafhankelijk van elkaar aan een beslissing werken als ze er elk voor zich van uit kunnen gaan dat ze alle data hebben en dat die ook 'waar' zijn. Dit is de rol van blockchain, waarmee een algoritme ervoor zorgt dat elk nieuw blok aan data wel waar MOET zijn, omdat het consistent is met voorgaande blokken. Blockchain is dus een netwerk waarbij geen centrale autoriteit meer nodig is die erkent dat de data compleet en waar is. Dat is precies van je nodig hebt voor decentralisatie. Mensen vragen mij weleens waarom je de macht van een centraal instituut per se met een technische oplossing zou willen verkleinen of weghalen. Dat kun je toch langs juridische weg doen? En het antwoord is Ja als duidelijk zou zijn wie de data bezit. Met de traditionele logica van ons huidige rechtssysteem is dat immers niet eenvoudig vast te stellen.”

Waarom moeten we niet willen dat een centrale autoriteit bepaalt of iets waar is?

Paul: “Het fenomeen dat centrale partijen ons vertellen wat waar is, wordt ook wel geassocieerd met het legalisme: het maakt niet uit wat de werkelijkheid is, wat de wet voorschrijft is waar. Wij wonen zelf ook in een behoorlijk legalistisch land.”

Edwin: “Je zou kunnen stellen dat als een centraal orgaan voor jou bepaalt wat goed of slecht is, je de grip op de werkelijkheid een stukje kwijtraakt. Want het is best mogelijk dat jij iets tegen de wet in wilt doen, omdat jij ervan overtuigd bent dat dit op dat moment een goede beslissing is. In die zin geef je door te decentraliseren de werkelijkheid terug aan de mensen. We herontdekken via de technologie achter de blockchain de kracht van een samenleving, namelijk het bewust met elkaar samenleven”.

Houd Insights in de gaten voor deel 3 van deze artikelenreeks over decentralisatie.

Vind je blockchain interessant, maar mis je bepaalde basiskennis? Lees dan het artikel Wat is blockchain?