Klassieke nine grid
Ervaren medewerkers met lange dienstverbanden komen doorgaans onder in de matrix uit. Het aanwezige potentieel is er al uitgekomen. Vraag startende medewerkers wanneer ze denken op hun top te zitten, en het antwoord is meestal ‘op mijn veertigste’. Dat zien ze goed, het merendeel heeft rond dit levensjaar inderdaad het aanwezige potentieel benut.
Wanneer de medewerker zijn top heeft bereikt, heeft hij het langste deel van zijn loopbaan nog voor zich. Niet alleen omdat de regelingen voor uittreding zijn versoberd en de AOW-leeftijd hoger is geworden, maar ook omdat mensen regelmatig doorwerken na de AOW-leeftijd.
De uitdaging voor werknemers en organisaties is om zo lang mogelijk goed te blijven functioneren op dat bereikte niveau en mee te kunnen met veranderingen die onherroepelijk komen. Ook daar past een individuele HR-aanpak. De traditionele nine grid ondersteunt daar niet bij. Wat dan wel?
Vitaliteit in plaats van potentieel
Vitaliteit of levenskracht is de mate waarin iemand krachtig en energiek is. In organisaties wordt het omschreven als het vermogen om met plezier prestaties te leveren en om op constructieve wijze mee te veranderen met wat de (werk-)omgeving vraagt. Precies de gesteldheid die nodig is om langere tijd op de top of in een afbouwende carrière een goede bijdrage aan een organisatie te leveren. Vitale medewerkers hebben een vak, niet-vitale medewerkers hebben een baan.
Als potentieel nauwelijks varieert binnen een grote groep medewerkers en vitaliteit bepalend is voor een succesvolle toekomst, dan geeft een nine grid waarin vitaliteit en performance tegen elkaar afgezet worden, een veel betere richting aan de door te voeren HR-aanpak!
Factoren die vitaliteit beïnvloeden
Vitaliteit komt voort uit een balans tussen energiebronnen van de persoon en stressfactoren. De energiebronnen worden bepaald door gezondheid en karaktereigenschappen. De stressfactoren – en dat kunnen zowel privé-situaties als omstandigheden op het werk zijn – nemen de energie juist weg. Als er voldoende energiebronnen zijn tegenover de stressfactoren en er zijn voldoende herstelmomenten, dan blijft de balans goed uitpakken.
Zowel de organisatie als de medewerker met een lage vitaliteit heeft baat bij het onderkennen van deze factoren als uitgangspunt voor een verbeteringsplan. Werk vooral niet aan verbetering van de performance als de vitaliteit daar te laag voor is. Het vergroot de stressfactoren, waardoor een vicieuze cirkel naar beneden ontstaat, wat weer kan leiden tot overspannenheid of burn-out.
Werken aan vitaliteit begint veel te vaak pas als een medewerker ziek is, preventie is voor alle partijen veel beter. Vitaliteit kan verbeteren door de energiebronnen te laten toenemen en/of door stressfactoren te verminderen. Energiebronnen worden verhoogd door meer te bewegen, bijvoorbeeld te wandelen tijdens de lunchpauze, meer te slapen, te stoppen met roken en gezonder te eten.
Bij anderen is het belangrijker om te werken aan reductie van de stressfactoren. Hulp voor de zieke ouders, schuldsanering, een andere werkplek op de afdeling, andere werktijden, meer autonomie of juist meer begeleiding in het werk. Hoewel de factoren in de privé-omgeving primair de verantwoordelijkheid zijn van de medewerker, stellen veel medewerkers een goed advies of een duidelijke opinie op prijs. Dan worden goede voornemens, daden!
Vitaliteitsplan
Werken aan vitaliteit is maatwerk per medewerker en een taak van het management in samenwerking met de medewerker. Het brede belang onderkennen, het bespreekbaar maken en management en medewerkers faciliteren, dat is de verantwoordelijkheid van de HR-afdeling. Daarvoor werkt een vitaliteitsplan voor een organisatie, dat in de plaats kan komen voor leeftijdsbewust personeelsbeleid.
Leeftijd is immers maar één van de factoren die de vitaliteit beïnvloedt. Gelukkig worden veel initiatieven ontplooid, zoals online-workouts en yogasessies, maar vaak zijn die nog generiek en vrijblijvend. Vitaliteit moet onderdeel worden van de gesprekken tussen manager en medewerker! Het vrijblijvende karakter moet worden vervangen door echte plannen.
